ZIGGURAT
Description
In een uitgestrekt landschap rijst een Oosters gezang ten hemel, een bedwelmende sfeer verspreidt zich over de eindeloze vlakte. Aan de horizon doemt een indrukwekkend bouwwerk op. Een kolossale tempeltoren wijst reikend omhoog en zijn robuuste, okerkleurige gewelven schitteren in de zon. Aan de voet van het bouwsel liggen talloze schepen voor anker langs de oevers van de Eufraat en op de werkzaamheden heerst een enorme bedrijvigheid…
De Toren van Babel (1563) is een van Pieter Brueghel de Oude’s (ca. 1520-1569) bekendste meesterwerken. Hij schilderde in totaal drie versies, waarvan er slechts twee bewaard bleven.
Volgens het Bijbelse boek Genesis was Babel de eerste stad die koning Nimrod bouwde in de vlakte van Sinear, in het zuidelijke deel van Mesopotamië. De machtige achterkleinzoon van Noach gaf de opdracht een toren te bouwen die tot aan de hemel zou reiken. God verijdelde echter deze ambitieuze plannen en zaaide verwarring onder de bouwvakkers waardoor de toren niet meer voltooid raakte. Wat ooit één volk met één taal was geweest, verdeelde Hij in talrijke volkeren met elk een eigen taal, die zich over heel de wereld verspreidden. De onafgemaakte stad kreeg de naam Babel, naar het Hebreeuwse woord balal of verwarren…
Onder invloed van deze Bijbelse voorstelling ging de Babylonische tempeltoren de geschiedenis in als hét symbool van de menselijke hoogmoed en de oorsprong van de Babylonische spraakverwarring. In werkelijkheid was de Toren van Babel echter het middelpunt van een welvarende economische, culturele en religieuze leefwereld. De ontdekte grondvesten tonen aan dat het bouwwerk echt heeft bestaan en zelfs volledig is afgeraakt. De trapvormige tempeltoren of ziggurat was namelijk een belangrijke ontmoetingsplaats voor mensen uit verschillende werelden, waar culturen werden uitgewisseld, kunsten bloeiden en vernieuwende ideeën ontstonden. De spirituele betekenis ervan reikt echter nog verder: de tempeltoren werd beschouwd als een hemelpoort, een verbinding met een andere ruimtelijke dimensie…
ZIGGURAT slaat als muzikale compositie een brug tussen deze beide werelden. Verwijzend naar Martin Luthers (1483-1546) koraal ‘Ach Gott, vom Himmel sieh darein’ (1524), wordt de Bijbelse mythe meteen nieuw leven ingeblazen. Luther zelf liet zich op zijn beurt inspireren door Psalm 12 uit het Oude Testament, die de menselijke grootspraak, valsheid en ontrouw aanklaagt.
Snelle, grillige en raadselachtige motieven verwijzen naar de woelige activiteiten, de verwarring en chaos op de werf; een desolate elegie symboliseert de latere verlaten en onvoltooide stad; en een Oosterse optocht ter ere van de legendarische koning Nimrod trekt al knipogend voorbij…
Tegelijkertijd verwijst het werk naar het roemrijke verleden van deze grootse cultuur en haar invloed op onze huidige leefwereld. Op een reis doorheen 4.000 jaar geschiedenis worden 3 tijdperken met elkaar verbonden. Naast de invloed van de rijke Babylonische cultus, vindt deze hedendaagse compositie ook een inspiratiebron in de muzikale tijdsgeest van de Europese Renaissance waarin Brueghel leefde: het Lutherse psalmgezang, de modale toonzettingen en het gebruik van oude kerkmodi, een uitgebreid fluitregister en het unieke timbre van een 16e eeuws klavecimbel…
Ook Pieter Brueghel de Oude zelf drukte mede zijn stempel op de compositie; de muzikale vertaling van de letters van zijn familienaam fungeren als leidmotief doorheen het werk...